maandag 19 december 2016

Hondenboek


Soms krijg je ineens een idioot idee. Iets wat nogal zinloos is, en dat toch erg leuk is om te doen.

Ik bedacht ineens, dat het mooi zou zijn, als er een boek zou zijn over de honden van Heyboer.

Het zijn niet zomaar honden, vooral de eerste, Kunti. Voor Anton was zij degeen die de onschuld uitbeeldde, de gentle giant die altijd zachtmoedig was. Ze was een goudkleurige Duitse Dog. Zij was zo belangrijk voor hem, dat hij na haar dood haar halsband heeft omgedaan. Hij  heeft hem 20 jaar gedragen.

Dat idee ontstond een paar dagen geleden. Of het echt alleen over de honden zal gaan, is nog niet duidelijk. Misschien komt er nog veel meer in. Ik zie wel wat ik tegenkom.


Fotocollage "Exist as Kunti".

De stokken in de rechterhelft staan over een stenen-hoop: Kunti's graf. 


dinsdag 15 november 2016


”To be the true is to give life as the way
Leave your parents to follow me to be born as soal
Anton Heyboer 1987”
    In 1982 bezocht Petra ons voor het eerst. Vijf jaar later vestigde ze zich definitief in Den Ilp, in een klein huis met een groot erf aan de overkant van de straat. Ze bracht haar galerie uit Laren over naar het huisje, en begon alles te versieren. Het huisje, zichzelf, het erf en zelfs de stelcomplaten van het parkeerterrein.
    Het was ook het jaar waarin Anton’s werk kleur kreeg. Hij was wel al met meer kleur bezig, maar in 1987 was het alsof het begon los te barsten. Niet alleen in kleur, ook in hevigheid. Inplaats van de stille oerfiguren kwamen er figuren vol leven. Zoals de twee vrouwen in deze tekening. De mond wijd open, hun lijf een en al uitdrukking van hevige emoties.
    In het systeem, dat op deze tekening staat, is een kleine Christusfiguur getekend in het centrum, punt 4 van het systeem. Het is het punt van het lijdensvermogen, en Christus is een uitbeelding van dit archetype. Het vermogen om jezelf als “ik” op te geven. Waarheid en leven worden dan een geheel, en je verlaat het leven zoals het je door de wereld ingeprent wordt – door de ouders vooral.
    Christus is niet voor niets uitgebeeld als man. Het is de geest, het manlijke deel in ieder mens, die dit punt 4 kan waarmaken. Maar de mens bestaat niet alleen uit geest, hij/zij heeft ook een ziel. Die vrouwelijk kant van het innerlijk heeft niet genoeg aan een afgebakend punt. De ziel moet zich kunnen verbinden. Dit is wat de twee vrouwen laten zien. Samen kunnen zij een eenheid vormen, en zo ook zichzelf loslaten.
    Het systeem is in deze serie tekeningen heel anders dan in andere tekeningen of etsen. Beide kanten bestaan uit de punten 1, 2 en 3, de kanten van het wezen, van wat echt en waar is in de mens. Beide vrouwen geven hun wezen aan de verbinding. De punten 5 t/m 9, die de wereld uitbeelden, zijn hier afwezig.
    Het wezen in de mens is niet “braaf”. Door opvoeding en maatschappij leert de mens beheersing, maar de diepste innerlijke natuur is ongetemd. Daardoor zijn de twee vrouwen zo heftig uitgebeeld.

woensdag 9 november 2016

"Cultuurmaat"

Anton maakte dit etsje toen er voor het eerst twee vrouwen waren, die begrepen wat er van hen werd verwacht. Met Ingrid kon dit nog niet, maar met Maria en Lotti wel. Als twee vrouwen een eenheid worden, worden ze “cultuur”. Ze gaan dan dieper dan de vrouw als echtgenote, moeder, dochter, of zelfstandig individu. Ze worden tot een uitbeelding van een archetype.

Voor Anton was dit archetype de “cultuurmaat”, het niveau van een cultuur. Deze maat wordt bepaald door de man-maat – alles wat een man tot waarde maakt, zoals zijn moed, eerlijkheid, verantwoordelijkheidsgevoel, onzelfzuchtigheid, en door de essentiele diepte die de vrouw in haar verbinding met de natuur aangeeft.

De vrouw als moeder wordt tot de waarde van het vrouwzijn: de onschuld en de bescherming, de grenzeloze liefde. Zoals ook de aarde zelf alles draagt en het leven in stand houdt.

Ik weet niet wat het rode gebied met de twee witte cirkels betekent. Het is de kant van de “wereld”, rechts van de verticale lijn in het midden. Links is “cosmos”, dit komt ongeveer overeen met wat Jung het collectief onbewuste noemde Anton noemt het meestal “leven” – het is voor hem het enige gebied waarin hij kan leven, leven als ‘mens’ is niet meer mogelijk voor hem.

De invloed van de  moeder komt dus uit dit universele gebied. De waarde van de man staat rechts, in de wereld. Het gaat bij de man dus om hoe hij zich gedraagt, om wat hij waarmaakt. Bij de vrouw of vrouwen om hun diepte.

Anton zelf , “Me”, staat op de kruising van de manmaat en de lijn vanuit de moeder via de cultuurmaat. Wat hij in de wereld is, wordt dus door de cultuur en zijn eigen waarde bepaald.
De twee enigszins schuine lijnen zijn waarschijnlijk niet een deel van de afbeelding, maar beschadigingen van de zinkplaat. Voor Anton waren alle beschadigingen een deel van de afbeelding, zoals ook in het leven alles meedoet aan het resultaat van wat iemand of iets is geworden.

zondag 2 augustus 2009

Het Tijdeloze Werk

Een belangrijke ets uit het begin, 1952, is het Tijdeloze Werk. Hierin beeldt Anton het gegeven uit dat man en vrouw, of manlijke en vrouwelijke natuur, niet vanzelf met elkaar kunnen leven. Zij zijn zo verschillend dat er in de diepte een verbinding gemaakt moet worden.
Dit heeft niets te maken met de meer oppervlakkige problemen, zoals ze overal steeds weer besproken worden, van filosofische werken tot aan weekend-blaadjes toe. Met daartussenin ernstige pogingen van echtparen en psychiaters om een leefbare oplossing te vinden.
Heel diep moeten man en vrouw elkaar zoeken. Beiden hebben ze hun specifieke taak. De vrouw is hoeder van de natuur, zij kalmeert het dier, beschermt het. De man moet ze tot elkaar brengen, hij gebruikt zijn kracht heel voorzichtig, wekt vertrouwen, in het dier van de vrouw maar ook in het dier van de man.
Dit gegeven bleef altijd in Anton's werk aanwezig. In het begin van de 70-er jaren heeft hij opnieuw een ets gemaakt van dit gegeven. Nu niet met de twee figuren, de man en de vrouw, maar één figuur. Ook in de mens zelf moet dit verband gelegd worden, om in balans te zijn.
Hieronder een deel van deze ets, tot een collage samengesteld met een deel van een ets over IJmuiden. Overal staat "doin I" en "correction I", waarmee hij aangaf dat vlekken en beschadigingen tijdens het creatieve proces ontstaan waren.




maandag 27 juli 2009

Tjalk trekken

Anton was altijd gefascineerd door schepen. Er waren verschillende periodes in zijn leven waarin een schip een grote rol speelde. Niet alleen als echt schip maar ook als symbool voor vrouw, vrijheid, het onbegrensde van de zee. Een schip gaf de mogelijkheid aan het 'vaste land' te ontsnappen.

In het laatste deel van de oorlog trok hij een tjalk meerdere malen van Aalsmeer naar Haarlem en terug.
Anton: "In de oorlog, in 1945, dus in het laatste stuk van de oorlog, liep ik met een oude tjalk in een lijn alsmaar de Ringvaart rond. Met suikerbieten, dat was de manier waarop ik me aan de Duitsers onttrok. Ik had een oud schip en dat laadde ik steeds in Aalsmeer vol suikerbieten en dat gaf ik weg en dat verkocht ik een beetje in Haarlem en zo onttrok ik me aan de Duitsers. Die lieten zo'n stakker in zo'n lijn maar lopen. En het was nog een beetje voedselvoorziening toen er helemaal niets meer was. Ik liep er meer dan een week over. Zo'n schip vol suikerbieten in je eentje dat komt haast niet vooruit. Dat zijn tonnen wat je aan het trekken bent. Van Aalsmeer naar Haarlem dat is een bloed eind. Ik schoot per dag maar een paar kilometer op. 's Nachts sliep ik op dat schip, dat was helemaal vol gestapeld met bieten. Als ik het laadde had ik een klein beetje tarwe en daar leefde ik van, want dat kon ik onderweg ook ruilen. Als ik een beetje tarwe had en ik kwam voorbij een bakkertje dan kon ik dat ruilen. Maar ik kon het tegen alles ruilen. Tarwe was toen een betaalmiddel."

De tekst heb ik overgetikt van een bandje, de tekening heeft Anton in 2004 gemaakt om ons te laten zien hoe dat was, in een lijn hangen om een schip te trekken.


Dit schip is niet 'tastbaar' maar alleen symbolisch. Het vaart over de Styx, met de gekruisigde Christus als de veerman en Maria met de pasgeboren Christus aan boord.

maandag 20 juli 2009

Jan Piers, Anton en Maria

De Citroen DS van Piers op de oprit in Den Ilp

Toen Anton Maria ontmoette, stond ze onder toezicht van de kinderbescherming. Ze was in Amsterdam naar een internaat verwezen. De situatie thuis was niet goed. Ze was dus nog minderjarig, 19 jaar.

Toen Anton haar meenam in zijn auto, en deze langs de Amstel zette en zei "dit is ons huis" zei ze dus tegen hem dat dat niet kon. Ze moest ergens op een "echt" adres wonen, bij iemand die als een degelijk persoon bekend stond.

Ze zijn toen naar Jan Piers gegaan, die hen onderdak in zijn huis bood. Maria en Zus, de vrouw van Jan, werden goede vriendinnen. Anton kende Jan Piers omdat hij zijn werk zo bewonderde en ook kocht.

Het ging een tijdlang erg goed, maar Anton is niet makkelijk om om je heen te hebben. Boordevol leven, zoveel dat het een ander totaal overvleugelt. Toen Zus Jehova's getuige werd, werd ze ook beinvloed tegenover Anton in negatieve zin, en toen moesten Anton en Maria het huis verlaten.

Al het werk wat Anton op dat moment bezat, bleef achter. Het meeste had hij toch al aan Piers gegeven, omdat ze samen eigenlijk één groot gezin waren. Maar toen ze weggegaan waren, bleek dat ineens ook de scheiding tussen het bezit tastbaar werd. Ook beloftes werden niet nagekomen. Later heeft Anton nog tegen Piers gezegd dat hij toch wel een vergoeding wilde hebben voor al dat werk, en Piers heeft hem toen fl.200.000 aangeboden. Maar Anton vond dat beledigend, dus hij heeft het geweigerd.

Jan Piers is in het begin nog wel in Den Ilp als vriend gekomen. Ook later nog een enkele keer, maar toen was er al een grote afstand tussen beide mannen.


Plezier op de hooiberg, Jan Piers met Maria's moeder

En met Maria (halverwege de ladder) en haar nichtje

zaterdag 18 juli 2009

Eigen Wereld

Uit een mail van Olaf:

Ik had je een tijdje geleden geschreven of jij wist waarom de Ets Eigen Wereld (1960) in vrijwel ieder boek over Heyboer staat afgebeeld.

Ik heb inmiddels het antwoord gevonden. In het 2e boek van Locher uit 1976 (met de bruine kaft), staat op een gegeven moment dat Heyboer zich terugtrok uit het allerdaagse leven en ging leven in ZIJN EIGEN WERELD.

Lotti:
Het is inderdaad een wezenlijk gegeven in Anton’s leven. Alleen is de tekst op de ets een beetje anders dan het altijd gelezen werd. Het maakt voor de betekenis niet echt veel uit. Er staat niet “eigen wereld” maar “leven – wereld”. De rechterhelft van de cirkel is ‘leven’, de linkerhelft ‘wereld’.

Verder lijkt het of er links naast de figuur “man” staat, en nog iets wat niet te ontcijferen is, misschien “oker”. De rest ziet er allemaal uit als aanduidingen van kleur: hoe het bij het afdrukken ingekleurd moet worden. Oker in de rechterhelft van de cirkel, en misschien ook in de andere helft, wit in de baan uiterst rechts.

Het gaat dus wel over de tegenstelling tussen wat hij zag als het leven, en wat zich in de wereld afspeelde. Wel samen die complete cirkel, maar elk in zijn eigen gebied. Hij voelde altijd een heel grote afstand tussen wat hij zelf van binnen ervaarde, en hoe het in de wereld was. Een onverenigbare tegenstelling, maar toch allebei reeël.